Caroline Wahl (1995) behoort in Duitsland tot de absolute literaire sterren van de afgelopen jaren. Dat 22 Bahnen vrij kort na verschijnen op BookTok werd omarmd, zal niet in beperkte mate hebben bijgedragen aan het succes. Het bereikte de top 20 van de bestsellerlijst van Der Spiegel en verkocht zo goed dat de auteur zich onlangs door een journalist liet begeleiden bij de aanschaf van een Porsche.

Toegegeven, 22 banen leest als een trein. Wahl heeft een puntige stijl, zonder al te veel opsmuk. Het decor is waarschijnlijk een kleine stad in de Pfalz, die niet nader wordt benoemd. Het is zo'n setting die menig zondagse Tatort-kijker van vroeger bekend voor zal komen: de protagonist Tilda groeit op in een gebroken gezin, doordrenkt van alcoholisme. Ellende alom. We volgen Tilda, die in een supermarkt achter de kassa werkt, iedere dag baantjes trekt in het plaatselijke zwembad, wiskunde studeert en die door haar scriptiebegeleider wordt aangespoord om op een promotieplek in Berlijn te solliciteren.

Daarmee wordt ze voor een dilemma gesteld. Berlijn lonkt, maar kan ze haar aan alcohol verslaafde moeder en haar veel jongere halfzusje Ida, met wie ze een heerlijk warme band heeft, wel achterlaten? 22 banen is een in directe toon geschreven coming-of-ageverhaal van een jonge Duitse vrouw. Geen wonder dat Juli Zeh, met haar Speldrift, een voorbeeld voor Wahl vormde.

Het vreemde aan dit boek is: ofschoon 22 banen beklijft, komt dat niet door de literaire eigenschappen. De opsommingen met boodschappen en prijzen die als een soort leidmotief door het boek heen opduiken zijn een aardige vondst, maar ook niet meer dan dat. Voor echt verrassende metaforen hoef je Wahl niet per se te lezen: 'De herfst is mijn favoriete jaargetijde. Winter, lente en zomer zijn ook oké, maar de herfst is magisch. De herfst is een magiër die alles betovert.'

Mooier is hoe Tilda de man die ze in het zwembad ontmoet, en door wie ze al gauw gefascineerd raakt, als een wiskundig raadsel laat zien: 'net een wiskundeopdracht die ik niet snap, en ik haat wiskundeopdrachten die ik niet snap.' Dat doet ergens denken aan Marijke Schermers In het oog, waarin een verhouding op een vergelijkbare manier wordt beschreven.

22 banen is een vlijtig geschreven verhaal, even pijnlijk als hoopvol. Maar het blijkt vooral als literaire gebeurtenis interessant: wat zegt dit succes over de literaire wereld? Want na het lezen van 22 banen, een paar alleszins prettige uren met de twee zussen Ida en Tilda, blijf je als lezer toch achter met de vraag die menig criticus in de Duitse kranten bezighield: 500.000 exemplaren, is dat niet wat veel?

Caroline Wahl, 22 banen Cossee, 224 p., 22,99 euro.

Vertaling Ymke van der Staay.

Een van de literaire hits vorig jaar in Duitsland was het debuut van Caroline Wahl, 22 banen . Dertig weken in de bestsellerlijst van het toonaangevende weekblad Der Spiegel , prominent aanwezig in de winkels, lievelingsboek van de Duitse onafhankelijke boekhandel, een aantal (kleinere) prijzen - de longlist van de belangrijke Deutscher Buchpreis voor het beste boek van het afgelopen jaar haalde Wahl tot haar grote teleurstelling niet -, maar vooral: meer dan 300.000 verkochte exemplaren. Dat heet: scoren.

Zoals dat vaker gaat met erg succesvolle Duitse boeken krijgt deze roman een Nederlandse vertaling in de hoop dat hij ook hier aanslaat. Dat zou wel moeten lukken met het pakkende en strak vertelde verhaal van wiskundestudent Tilda.

Terwijl al haar vrienden naar de grote stad zijn verhuisd, woont zij met haar tienjarige zus bij hun moeder. Die is werkloos, ligt godganse dagen dronken op de bank, haalt foute mannen in huis en heeft wel eens losse handjes. Het terugkerende beeld dat Wahl voor die ontwrichte gezinssituatie gebruikt, is dat van een familie die 's avonds niet samen eet.

Tilda klust bij in de supermarkt en neemt noodgedwongen de zorg voor haar zusje op zich. Op een leeftijd waarop de vrijheid en het leven haar zouden moeten toelachen, gaat ze gebukt onder het juk van die veel te zware verantwoordelijkheden. Als ze het aanbod krijgt om te doctoreren in Berlijn twijfelt ze. Ze wil graag weg, maar kan ze haar zus wel in de steek laten?

Dagelijkse duik

Om even te ontsnappen aan die kommer en kwel trekt Tilda elke dag 22 baantjes in het zwembad. Daar vlamt Viktor haar vaak voorbij. Ook hij maalt lengtes om een ogenblik zijn trauma te vergeten. De dagelijkse duik helpt om het vol te houden: zwemmen biedt aflei- ding en de noodzakelijke me-time, en het allesbegrijpende water heeft een helend effect. Langzaam ontstaat er toenadering tussen de twee.

Wahl laat Tilda bijzonder sec vertellen. Dialogen zijn weergegeven als in een theatertekst, zonder al te veel commentaar. Het is alsof de student wiskunde, die haar relaas doorspekt met cijfers en getallen, een zo groot mogelijke objectiviteit nastreeft. Die onderkoelde, analyserende vertelwijze maakt dat het verhaal hard en direct binnenkomt, en nooit klef wordt.

De afstandelijkheid en de voorliefde voor helderheid zorgen er evenwel ook voor dat de personages redelijk eendimensionaal blijven en de relaties tussen hen vrij schematisch getekend worden. Bovendien is de symboliek nogal doorzichtig: Tilda woont in de natuurlijk niet zo vrolijke Fröhlichstraße, het zwembad is een plek van rust en geborgenheid die in het dagelijkse bestaan ontbreken, het zwemmen ontdoet haar even van alle zwaartekracht, en Viktor, die een beetje een sprookjesprins lijkt, is een luisterend oor en geeft kracht om de problemen te overwinnen.

Met zijn tienerpersonages, de focus op een sociale problematiek als alcoholmisbruik, en de beschrijving van de gevoelswereld van een meisje dat zich moedig aan haar milieu probeert te ontworstelen, heeft 22 banen iets van een ouderwetse adolescentenroman. Maar dit coming-of-ageverhaal is in de eerste plaats een karakterstudie van een sterke jonge vrouw en een ontroerende roman over onvoorwaardelijke zusterliefde.

Vertaald door Ymke van der Staay. Cossee, 224 blz., € 22,99. Oorspr. titel: '22 Bahnen'.

Een psychologische roman over een Duitse studente uit een gebroken gezin die op zoek gaat naar een betere toekomst. Tilda is wiskundestudent en haar dagen zijn strikt gepland: studeren, werken achter de kassa, voor haar zusje Ida zorgen, en op slechte dagen ook zorg dragen voor haar alcoholistische moeder. Met zijn drieën wonen ze in het treurigste huis aan de Fröhlichstraße, in een klein stadje waar Tilda een hekel aan heeft. Op een dag begint alles te veranderen: Tilda krijgt het vooruitzicht op een promotieplek in Berlijn, en Viktor komt in haar leven. Viktor zwemt net als zij elke dag 22 baantjes. Maar als Tilda denkt dat alles misschien toch goedkomt, loopt de situatie thuis volledig uit de hand. In invoelende, meevoerende stijl geschreven, met dialogen in toneelvorm. Geschikt voor een brede tot literaire lezersgroep. Caroline Wahl (Mainz, 1995) studeerde Duitse taal- en letterkunde en werkte daarna voor verschillende uitgeverijen. ’22 banen’ is haar debuutroman. Van het boek werden inmiddels meer dan 500.000 exemplaren verkocht.